- Μούσες
- Θεότητες των αρχαίων Ελλήνων, προστάτιδες της ποίησης, της μουσικής και γενικά κάθε πνευματικής δημιουργίας. Ήταν θυγατέρες της Μνημοσύνης ή της Αρμονίας και του Δία, ή, σύμφωνα με μια άλλη παράδοση, της Γαίας και του Ουρανού. Ο αριθμός και τα ονόματα των Μ. (Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολύμνια, Ουρανία, Καλλιόπη) αναφέρονται για πρώτη φορά στη Θεογονία του Ησιόδου· φαίνεται όμως ότι αρχικά ήταν, όπως οι Χάριτες, τρεις (Μνήμη, Μελέτη και Αοιδή) και ο αριθμός αυτός διατηρήθηκε στους Δελφούς και στη Σικυώνα· σε άλλα μέρη ήταν τέσσερις, επτά (στη Λέσβο) ή οκτώ. Οι Μ. αρχικά λατρεύονταν ως νύμφες των πηγών. Οι αρχαιότεροι τόποι λατρείας τους ήταν: στους ανατολικούς πρόποδες του Ολύμπου, δηλαδή στην Πιερία (Πιερίδες), όπου η λατρεία τους ήταν συνδεδεμένη με τη λατρεία του Ορφέα και του Διονύσου· και στον Ελικώνα, όπου υπήρχαν οι ιερές πηγές τους Ιπποκρήνη και Αγανίππη.
Οι Μ. ήταν οι θείες εμπνεύστριες των ποιητών και η σημασία τους σ’ αυτόν τον ρόλο μπορεί να γίνει αντιληπτή από την εξαιρετική θέση του ποιητή των αρχαϊκών χρόνων, στον οποίο απέδιδαν κάθε μορφή σοφίας, τόσο στον θρησκευτικό όσο και στον κοσμικό τομέα. Η ιδιότητα του Απόλλωνα ως προστάτη των ποιητών έθεσε τις Μ. κάτω από την αιγίδα του θεού, ο οποίος έλαβε την προσωνυμία του Μουσηγέτη. Μόνο στους ελληνιστικούς χρόνους καθορίστηκε το ιδιαίτερο πεδίο κάθε Μ.: έτσι η Καλλιόπη ήταν προστάτιδα της επικής ποίησης, η Κλειώ της ιστορίας, η Πολύμνια της μιμικής τέχνης, η Ευτέρπη της ελεγειακής ποίησης η Τερψιχόρη της ορχηστικής, η Ερατώ της ερωτικής ποίησης, η Μελπομένη της τραγωδίας, η Θάλεια της κωμωδίας και η Ουρανία της αστρονομίας.
Ψηφιδωτά πλακίδια με τις παραστάσεις των Moυσών, σε δύο από τα οποία διακρίνονται τα ονόματα Κλειώ και Πολύμνια (Εθνικό Ρωμαϊκό Μουσείο, Ρώμη).
Dictionary of Greek. 2013.